خبرگزاری فارس گفتگویی با «مجید دهبیدی پور» رئیس پارک علم و فناوری شریف، جهت آشنایی با فعالیت ها و دستاوردهای این پارک انجام داده است.
در ادامه متن کامل این مصاحبه را می‌خوانید:
فارس: چه نیازها و خلاء هایی باعث شد که پارک علم و فناوری شریف شکل بگیرد؟ و این پارک چگونه فعالیت خود را آغاز کرد؟
دهبیدی‌پور: حدود ۲۰ سال پیش در دانشگاه شریف یک نهاد شکل گرفت که تبدیل به یک جریان به نام توسعه کارآفرینی و نوآوری و یا ارزش آفرینی شد. سال ۷۹ مرکزی تحت عنوان مرکز کارآفرینی در دانشگاه شکل گرفت که دو ماموریت مهم «فرهنگسازی و ترویج کارآفرینی»، «آموزش و توانمندسازی دانشجویان» را بر عهده داشت.ما باید موضوع کارآفرینی را میان دانشجویان‌مان ترویج دهیم تا با اصول و مفاهیم آن آشنا شوند. در مرحله بعد وقتی که ذهن دانشجو به سمت کارآفرینی تحریک شد باید یکسری آموزش ها را دریافت کند که مرکزکارآفرینی دانشگاه این آموزش‌ها و توانمندسازی‌ها را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد.
ماموریت ویژه مرکز رشد؛ کمک به کسب‌و‌کارهای نوپا
بعد از ایجاد این مرکز و توانمندسازی دانشجویان در حوزه کارآفرینی، مواجه شدیم با اینکه دانشجویان و فارغ التحصیلان یک ایده محوری دارند که می‌خواهند آن را عملیاتی کنند و برای عملیاتی کردن آن نیازمند یک سری امکانات اولیه مانند فضای استقرار آموزش‌های کسب و کار شرکتی منابع مالی محدود کمک به بازار و… هستند. در نهایت مجموعه این نیازمندی‌ها در قالب مرکز رشد به دانشجویان ارائه شد.
مأموریتی که مرکز رشد دارد کمک به کسب و کارهای نوپا با محوریت دانشجو فارغ التحصیل و استاد است.تاکنون ۳۵۰ شرکت از خدمات مرکز رشد استفاده کرده‌اند.
دسترسی آسان به نیروی انسانی و هم‌زایی شرکتها در اطراف دانشگاه
جلوتر که رفتیم جریانی را داشتیم که شرکتها شکل می‌گیرند، از خدمات مرکز رشد استفاده می‌کنند و توانمندمی‌شوند. این شرکتها علاقه‌مند بودند که دفاترکارشان کنار دانشگاه باشد. مهمترین دلیل آن هم بحث دسترسی به نیروی انسانی و ایجاد فرصت‌های هم افزایی بود. با این کار شرکتها هم به نیروی انسانی دسترسی دارند و هم می‌توانند با یکدیگر همکاری‌های استراتژیک داشته باشند. در این مرحله ما در قالب مجتمع های فناوری مجموعه هایی را کنار دانشگاه ایجاد کردیم سال ۸۹ بود که اولین مجتمع فناوری کنار دانشگاه شکل گرفت. درواقع این مجتمع فناوری جایی است که شرکت‌های دانش‌بنیان کنار یکدیگر قرار می گیرند تا بتوانند با یکدیگر همکاری داشته باشند.
با تجمع شرکتها اطراف دانشگاه، هم دسترسی به نیروی انسانی آسان می شود هم شرکتها می‌توانند با یکدیگر همکاری‌های استراتژیک داشته باشند.
شتابدهنده شریف چگونه ایده‌های نو را پرورش می‌دهد؟
یک دانشجو در مرکز کارآفرینی آموزش می‌بیند در مرکز رشد شرکت نوپای خود را ایجاد می کند پس از آنکه شرکتش موفق شد در مجتمع های فناوری مستقر می شود و خدمات مالی اعتباری خود را از صندوق پژوهش و فناوری تامین میکند. نکته مهمی که در شکل گیری این اکوسیستم وجود داشت این بود که ما نیاز محور حرکت کردیم به این صورت که یک نهاد را ایجاد کردیم و بعد یک نیاز دیگری ایجاد شد در مرحله بعد متناسب با آن نیاز نهاد دیگری را ایجاد کردیم. این روند به همین صورت ادامه پیدا کرد تا اینکه اواخر اسفند ۹۲ ما شتابدهنده شریف را ایجاد کردیم.
ثبت ۲۵۰۰ ایده و ۱۵۰ استارتاپ در شتابدهنده شریف
شتابدهنده شریف تبدیل به نهادی شد که استارتاپ های بسیار زیادی را درون خود شکل داده است. شتابدهنده تیم‌های نوپایی را که هنوز تبدیل به شرکت نشده‌اند زیر چتر خود می‌گیرد و از آنها حمایت میکند. تا امروز ۲۵۰۰ ایده در شتابدهنده شریف ثبت شده است و ۱۵۰ استارتاپ موفق شدند از خدمات شتاب دهنده استفاده کنند. فروشگاه اینترنتی ترب، شرکت کوئراکه آموزش‌های برنامه نویسی ارائه می‌دهد، شرکت رادیس که در پوش‌های بتنی نانویی کانال‌های آب و فاضلاب را تولید میکند همه از خروجی‌های این شتابدهنده هستند.
ناحیه نوآوری شریف چیست؟
سال ۹۵ ما مجوز پارک علم و فناوری شریف را گرفتیم. ابتدا این نهادها را ایجاد کردیم و بعد احساس کردیم که همه فعالیت هایی که ذیل کارآفرینی انجام می شود نیاز به یک چتر و راهبری منسجم و متمرکز و دارد از این رو پارک علم و فناوری دانشگاه شریف گرفت. سال ۹۷ با مفهوم ناحیه نوآوری شریف را با حضور آقای ستاری معاونت علمی ریاست جمهوری و شهردار وقت تهران رونمایی کردیم. امروز اطراف دانشگاه ۶۰۰ کسب و کار شرکت نوآور مستقر هستند. بالغ بر سه هزار نفر اکنون در این شرکت ها فعالیت می کنند که عملاً تبدیل به یک زیست بوم شده است. هم اکنون اطراف دانشگاه شرکت نوپا، شتاب دهنده، مرکز رشد، شرکت های بالغ، سرمایه گذار خطرپذیر همه آنچه که یک زیست‌بوم نیاز دارد وجود دارد مستقر شده است.
فارس: پارک علم و فناوری شریف چه اهدافی را دنبال میکند؟
دانشگاه‌ها معدن طلا هستند/ از توجه به نیازمحوری تا توسعه بخش خصوصی
دهبیدی پور: ما در این ۲۰ سال فعالیت چند اصل را دنبال کردیم. اصل اول؛ این است که اعتقاد داریم دانشگاه شریف مانند همه دانشگاه‌های کشور یک معدن طلاست. در واقع مهمترین دارایی که ما داریم توانمندی دانشجویان است. اصل دوم؛ این است که ما نیاز محور حرکت کرده ایم. به این صورت که تلاش کردیم هر نیازی که ایجاد می‌شود متناسب با آن یک برنامه و یک نهاد ایجاد کنیم.نیاز مادر نوآوری است، وقتی که یک نیاز ایجاد می شود شما می توانید نوآوری ایجاد کنید. در واقع در پارک علم و فناوری شریف همین اتفاق افتاد. اصل سوم؛ این است که تمرکز اصلی پارک توسعه بخش خصوصی و استفاده از ظرفیت‌های آن باشد. درست است که ما یک پارک علم و فناوری دولتی هستیم، ولی ابزارها و نهادهایی که در این پارک فعالیت می‌کنند اکثریت شان از بخش خصوصی هستند.
تعامل با مدیریت شهری برای جلوگیری از ایجاد مزاحمت برای مردم
بحث دیگری که خوب است به آن اشاره کنم این است که ما تمام تلاش ما در این بوده است که تعامل خوبی با مدیریت شهری داشته باشیم. الحمدلله شهرداری تهران شهرداری منطقه ۲ در این ارتباط در نهایت همکاری و مساعدت را با ما داشتند چرا که این توسعه نباید برای مردم این منطقه ایجاد مزاحمت کند. ما تلاش می‌کنیم که ریزدانگی و شرکت‌هایی که پراکنده هستند را در مجتمع های متمرکز استقرار دهیم. این موضوع باعث می‌شود هم افزایی میان این شرکت ها بیشتر شود و از طرف دیگر احتمال ایجاد مزاحمت برای مردم کمتر خواهد شد.
فارس:جایگاه پارک علم و فناوری شریف را در زیست بوم فناوری و نوآوری کشور ترسیم کنید.
برای اینکه تصویر روشن تری داشته باشیم یک مثال می زنم. دانشگاه شریف که در نقشه زیر زرد رنگ است مانند سرچشمه‌ای است که می جوشد، این چشمه از طریق یک سری از رودها که مرکز رشد و شتاب دهنده و مجتمع خدمات فناوری را شامل می شوند جاری می شوند. امروز یک دریاچه اطراف دانشگاه شکل گرفته است که محل اجتماع شرکت هاست. نکته مهم این تصویرسازی این است که اجتماع شرکت ها باعث آبادانی اینجا می شود و اینکه سر چشمه این بحث‌هایی که داشتیم دانشگاه است و آنجاست که باید تقویت شود ما هرچقدر بحث آموزش پژوهشهای کاربردی و بنیادی سرمایه گذاری بکنیم اثر آن را بعدا در توسعه فناوری، کارآفرینی و شرکت های دانش بنیان می بینیم.
استقرار ۱۵۰ واحد فناور در پارک علم و فناوری شریف
پارک‌های علم و فناوری مظهر علم نافع هستند
پارک علم و فناوری را من مظهر علم نافع می دانم. یعنی پارک علم و فناوری جایی است که تلاش می کند علم و دانش تحقیق و پژوهش تبدیل شود به یک محصول و دستاوردی که نفع عینی آن را مردم جامعه و کشور احساس بکنند. اکنون تمام پارک های علم و فناوری کشور این علم نافع هستند و سازوکارهایی را دارند که کمک میکند فناوری های ایجاد شده تجاری سازی شود و تبدیل به محصول شود که قابلیت فروش و استفاده در بازار را داشته باشد.
فارس: چه تعداد واحد فناور در پارک علم و فناوری شریف مستقر هستند و هرکدام از این واحدها در چه مرحله ای از رشد قرار دارند؟
دهبیدی پور: اکنون در پارک علم و فناوری شریف ۱۵۰ واحد فناور داریم که در سه دسته مختلف طبقه بندی می شوند. ۱۵ واحد در مرحله پیش رشد قرار دارند که در شتاب دهنده مستقر هستند. ۸۰ واحد در مرحله رشد قرار دارند که در مرکز رشد مستقر هستند. ۵۵ واحد هم در مرحله پسا رشد قرار دارند که در واقع شرکت‌های رشد یافته‌ای هستند که در مجتمع‌های فناوری مستقر هستند. باید به این نکته توجه داشت که مرکز رشد یک جریان است و شرکت هایی که وارد آن شده‌اند بعد از سه سال خارج می‌شوند تا تیم‌های جدید بتوانند از خدمات مرکز رشد استفاده کنند. تاکنون ۳۵۰ شرکت از خدمات مرکز رشد پارک علم و فناوری شریف استفاده کرده اند.
فارس: واحدهای فناور مستقر در پارک علم و فناوری شریف چه حمایت ها و خدماتی را دریافت می کنند؟
ارائه خدمات حمایتی متناسب با نیاز شرکتها
دهبیدی‌پور: شرکتها متناسب با دوره عمر و مرحله ای که در آن قرار دارند خدمات متفاوتی را دریافت می کنند. در دوره شتابدهی یا پیشرو از پارک فضای استقرار اشتراکی دریافت می کنند. به آنها بزرمایه یا سیدمانی داده می شود تا بتواند ایده خود را پیش ببرند. خدمات تجاری سازی ، منتورشیپ و توسعه کسب و کار دریافت می‌کنند. همچنین به آنها کمک می‌شود تا بتواند سرمایه‌گذار جذب کنند.
در دسته رشد خدمات مشابه است اما اندازه و نحوه تحویل آن متفاوت می‌شود. به طور مثال در مرکز رشد فضای استقرار شرکتها اختصاصی می‌شود. همچنین این شرکتها می‌توانند از خدمات مالی و تسهیلات صندوق پژوهش و فناوری استفاده کنند و وام دریافت کنند. کلاس های آموزشی وتوانمند سازی مرتبط با توسعه شرکت برای آنها برگزار می شود. درنهایت نیز به توسعه بازار آنها کمک می‌شود. این خدماتی است که شرکتها در دوره رشد دریافت می کنند.
در دسته سوم شرکتها رشد کرده‌اند توانمند شده اند و می توانند با دانش بنیان شدن از خدمات ملی استفاده کنند. در واقع در این مرحله شرکت ها بیشتر می توانند از خدمات قانونی پارک علم و فناوری مانند معافیت مالیاتی، تسهیل گری در ارتباط با فضای استقرار و… استفاده کنند.
درآمدزایی ۷۰۰ میلیادی شرکت‌های مستقر در پارک
فارس: چه تعداد از محصولات شرکت‌های مستقر در پارک علم و فناوری شریف تجاری سازی شده‌است و پارک از این طریق چقدر درآمد زایی داشته است؟
دهبیدی‌پور: شرکت‌هایی که در مرکز رشد مستقر می‌شوند باید محصول خود را تجاری سازی کنند. اگر این شرکت موفق شود محصول خود را تجاری سازی کند، وارد مرحله بعدی می‌شود ولی اگر شکست بخورد باید مرکز رشد را ترک کند. شرکت‌هایی که اکنون در مرحله پسا رشد و رشد هستند اکثرا محصول تجاری شده دارند.
حجم فروش شرکت‌های مستقر در پارک در سال اخیر چیزی بالغ بر ۷۰۰ میلیارد تومان بود. باید توجه داشته باشیم که مهمترین ارزش‌آفرینی ما شرکت‌هایی هستند که پس از مرحله پسا رشد از پارک خارج می شوند. نهادهای حمایتی مانند شتاب دهنده و مرکز رشد کمک می‌کنند به اینکه شرکتها بتوانند رشد کنند و از پارک خارج شوند. در واقع اصل رشد شرکتها پس از خروج از این نهادهای حمایتی اتفاق می افتد. ۷۰۰ میلیارد تومانی که عرض کردم مربوط به شرکت‌هایی است که اکنون در پارک مستقر هستند و خدمات توانمندسازی و رشد دریافت می‌کنند.
فارس: تعدادی از محصولات پارک علم و فناوری شریف که شاخص و مهم هستند را معرفی کنید.
نگاهی به استارتاپ‌های موفق شریف؛ از ترب تا تلوبیون
دهبیدی‌پور: در حوزه هوش مصنوعی مجموعه های بسیار زیادی داریم. سامانه «ترب» که اکنون اکثر مردم کشور از آن استفاده می‌کنند یکی از این محصولات است. در حوزه سخت افزار و مبحث ذخیره سازی دیتا و استوریج شرکت «پرسا» از شرکت‌های بسیار خوب تولید کننده استوریج در کشور است. در حوزه امنیت فضای مجازی، فناوری اطلاعات و ابزارهایی که برای این کار نیاز است شرکت «امن افزار» فعالیت میکند. در حوزه سوئیچ های قابل استفاده در صنعت برق که یکی از کلیدی‌ترین ابزارها برای مدیریت شبکه فناوری اطلاعات و شبکه برق است، شرکت «پرمان» این محصول را با بالاترین استانداردهای بین المللی تولید میکند. در حوزه ترکیبات پلیمری نانویی نیز شرکت «پارسا پلیمر» نیاز صنایع خودروسازی را تامین میکند. «سلام سینما» و «تلوبیون» نیز از جمله خروجی های موفق مرکز رشد پارک علم و فناوری شریف است.
فارس:یکی از موضوعات مهمی که در صحبت هایتان به آن اشاره کردید توجه به نیازهای صنایع بود. پارک علم و فناوری شریف تا چه میزان با صنایع ارتباط دارد؟
توجه به نیاز صنایع شرط اول برای ورود به پارک
دهبیدی‌پور: نکته مهمی که وجود دارد این است که پارک علم و فناوری شریف میزبان کسانی که به نیازهای صنایع توجه دارند. و شرکت‌هایی که به نیاز صنایع توجه ندارند نمی‌توانند وارد پاک شوند. در واقع شرکتی می‌تواند وارد پارک، شتاب دهنده و مرکز رشد شود که یک نیازی را از صنعت و جامعه پیدا کرده و یک راهکاری برای رفع آن ارائه میکند. بنابراین ۱۰۰ % کسانی که برای پذیرش و استقرار به پارک مراجعه می‌کنند حتماً باید به نیازهای کشور توجه داشته باشند.
فارس: پارک علم و فناوری شریف برای سال آینده چه برنامه‌ای دارد؟
توسعه حمایت‌ها با تکیه بر ظرفیت‌های بخش خصوصی
دهبیدی پور: ما برای سال آینده چند برنامه داریم؛ اول اینکه ظرفیت جذب مرکز رشد را توسعه دهیم، چرا که تعداد تقاضاها برای استقرار در مرکز رشد بسیار زیاد است. برنامه دوم توسعه خدمات حمایتی پارک با تکیه بر بخش خصوصی است. برنامه سوم ما برای سال آینده این است که در جهت مجتمع‌سازی شرکت‌های دانش‌بنیان، استارت ساخت یک ساختمان مانند برج فناوری شریف را بزنیم. موضوع آخر نیز توجه بیشتر به توانمندسازی و مهارت افزایی دانشجویان است. اعتقاد دارم که هر چقدر ما در این زمینه کار بکنیم باز هم کم است. توسعه مهارت‌های دانشجویان جزو وظایف ماست. ما تا می توانیم باید برای توسعه مهارت‌های دانشجویان کارکنیم. چون این توانمندسازی‌ها و مهارت افزایی‌ها در آینده اثرات خود را بر جای می‌گذارد و در کیفیت و موفقیت شرکت‌هایی که از این طریق ایجاد می شوند نقش دارد.
تبدیل پارک علم وفناوری شریف به کانون امید و ارزش‌آفرینی
فارس: به صورت کلی چشم‌انداز و افق پارک علم و فناوری شریف چیست؟
دهبیدی‌پور: چشم انداز ما این است که پارک علم و فناوری شریف تبدیل به یک کانون امید و ارزش آفرینی شود. یعنی جایی باشد که هم برای کشور ارزش آفرینی میکند و هم نور امید را در دل جوانان روشن میکند. به طور مثال مسائل صنایع خودرو را حل میکند، محصولی را برای صنعت لوازم خانگی تولید میکند، سرویسی را درحوزه هوش مصنوعی ارائه میکند و زندگی مردم را راحت تر میکند. و به صورت کلی برای کشور و جامعه ازرش آفرینی کند، برای جوانان فرصت شغلی ایجاد کند و نخبگان را به کار بگیرد. شرکت‌های دانش‌بنیان سود و ثمرات بسیار زیادی دارند به این صورت که هم خودشان نفع می‌برند و هم نیاز کشور را رفع می‌کنند و هم فرصت شغلی ایجاد میکند. از همه مهمتر تبدیل به جایی می‌شوند که به دانشجویان امید می‌دهد. معتقدم هر شرکت دانش‌بنیانی که ایجاد می‌شود ۱۰ نفر را امیدوار میکند. اگر پارک علم و فناوری شریف تبدیل به الگوی شود که ارزش آفرینی در کنار امید آفرینی دارد، چشم انداز ما محقق می‌شود.
