متن اصلی این گزارش به همراه مصاحبه با رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف، در شماره ۱۶ ماهنامه اختصاصی فین‌تک ایران(عصر تراکنش) به چاپ رسیده است.
دره فناوری
شکل‌گیری کسب و کارهای کوچک فناوری حول دانشگاه‌های بزرگ دنیا اتفاق جدیدی نیست. حالا ما بعد از چنین تجربه ناموفق در شکل‌دهی به مناطق فناوری آیا می‌توانیم امیدوار باشیم با اقداماتی که انجام شده، مناطق اطراف دانشگاه شریف به هاب فناوری کشور تبدیل شود؟
در ادامه این گزارش، پس از مرور بر تاریخچه تأسیس دبیرستان البرز و تأسیس دانشگاه صنعتی شریف، به معرفی سیلیکون‌ولی و تاریخچه آن و سپس خیابان مدیسون پرداخته شده است و با مقایسه شباهت‌ها و موقعیت مکانی ناحیه نوآوری و پارک شریف، گفتگوی خود را در این زمینه با مهندس دهبیدی پور، رئیس پارک علم و فناوری شریف آغاز می‌کند.
پارک شریف یک روند طبیعی را طی کرده است
مجید دهبیدی‌پور، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف، شکل‌گیری پارک دانشگاه را یک فرآیند طبیعی می‌داند که از حدود دو دهه پیش آغاز شده است. او در این باره می‌گوید: «سال ۱۳۷۹ مرکز کارآفرینی، سال ۱۳۸۲ مرکز رشد، سال ۱۳۸۸ صندوق پژوهش و فناوری و سال ۱۳۹۲ شتابدهنده تشکیل شد. هدف مرکز کارآفرینی ترویج کارآفرینی و توسعه مهارت‌های دانشجویان در ارتباط با مفاهیم کارآفرینی و ملزومات آن بود. مرکز رشد خدمات حمایتی لازم را در اختیار شرکت‌های نوپا قرار می‌دهد و صندوق پژوهش و فناوری با هدف ایجاد یک صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر و اعطای وام و ضمانت‌نامه بود.شتابدهنده نیز با هدف سرعت‌بخشی به تیم‌های نوآوری و خلاق دانشجویی شکل گرفت. در حقیقت در گذر زمان نهادهای جدید با مأموریت‌های مختلف برای سرویس‌دهی به جامعه مخاطب خود شکل گرفتند. سال ۱۳۹۳ مجوز پارک علم و فناوری گرفته شد که چتری است برای اینکه کل این فرآیند را رهبری و مدیریت کند؛ در واقع پارک، مسئول هدایت، راهبری و نظارت بر کل این فرآیند و اکوسیستم است. نکته مهم این است که شکل‌گیری این جریان نوآوری یک روند طبیعی بوده و متناسب با نیاز، نهادهای جدید هم برای خدمات‌دهی به مخاطبان شکل گرفته است. »
او به محل استقرار پارک علم و فناوری شریف اشاره کرد و گفت: «ما سه سایت را برای پارک پیش بینی کرده ایم. سایت یک اراضی اطراف دانشگاه است. طبیعی است که شرکت‌های نوپا، دانش‌بنیان‌ها و استارتاپ‌ها به نیروی انسانی و منابع دانشی نیاز دارند و باید نزدیک نیروی انسانی توانمند باشند. بنابراین آنها دفاتر کار خود را جایی قرار می دهند که دسترسی به منابع انسانی و دانشی راحت‌تر است. با این حساب نزدیکی به دانشگاه، بهترین تصمیم برای تأسیس دفتر برای آنها است. نکته دوم هم بحث تأثیر هم‌جواری بر هم‌افزایی است. در تمام پارک‌ها و مراکز رشد سراسر دنیا، این کنارهم بودن و ایجاد این شبکه، اثربخش است. ما در فاز اول، مفهوم ناحیه نوآوری شریف را دنبال کردیم. هدف ما این است که فضایی برای شرکت‌هایی که نیاز دارند نزدیک دانشگاه باشند، شکل بگیرد و از طریق هم‌افزایی آنها ارزش خلق شود.
سایت دوم پارک، اراضی دانشگاه در منطقه ۲۲ تهران است. در آنجا بحث واگذاری زمین و ایجاد ساختمان و ابنیه برای شرکت‌های بالغ درنظر گرفته شده است. سایت سوم نیز در شهرقدس است که سایت سخت‌افزاری است. برای کسانی که نیاز به سوله دارند، یا اینکه می‌خواهند کار تولیدی با رعایت موارد محیط زیستی انجام دهند، در آنجا مستقر می‌شوند. ما از سایت یک شروع کرده‌ایم و امیدواریم به سایر سایت‌ها هم برسیم. »
او در پاسخ به اینکه تأسیس این مرکز در کنار دانشگاه شریف چه دلیل داشت، گفت: «ما از دانشگاه شریف هستیم و طبیعی است که دانشگاه شریف، پارک خود را در فاز اول در اطراف دانشگاه و بعد هم در سایر اراضی خود بسازد. زمین‌های فاز ۲ و ۳ ما نیز برای دانشگاه است. البته این جریان مختص شریف نیست، دانشگاه تهران هم در حال اجرای برنامه‌های بسیار خوبی است. پارک دانشگاه تهران در امیرآباد است و برنامه و نهادهای خیلی خوبی دارد. برای مثال شهر دانش را در امیرآباد طراحی کرده‌اند. عملاً می‌توان گفت دانشگاه تهران، توسعه فناوری را به عنوان یک مأموریت دنبال می‌کند. در اطراف دانشگاه صنعتی امیرکبیر هم این موضوع را مشاهده می‌کنید که شرکت‌های دانش‌بنیان در مجتمع‌ها و مراکز نوآوری گردهم آمده‌اند و این نشان از برنامه‌های خوب و مؤثر داخل دانشگاه دارد. این امر به مأموریت اکثر دانشگاه‌هایی تبدیل شده که در زمینه فناوری فعالیت‌هایی داشته‌اند. اکثر پارکهای علم و فناوری در دنیا را که نگاه می‌کنید، در نزدیکی دانشگاه هستند. موضوع دسترسی به نیروی انسانی و فناوری خیلی مهم است. ۸۰درصد پارکهای علم و فناوری در دنیا نیز در فاصله کمتر از پنج کیلومتری دانشگاه هستند. »
او درباره استقبال کسب و کارها از این پارک گفت: «پارک عناصر مختلفی برای مخاطبان مختلف دارد. شتابدهنده برای تیم‌های جوانی است که می‌خواهند یک استارتاپ جدید راه‌اندازی کنند. در طول چهار سال و نیم فعالیت شتابدهنده شریف، دوهزار ایده به ثبت رسیده که از این میان، ۱۰۳ تیم موفق شده‌اند از خدمات آن استفاده کنند. بخشی از این موضوع، به غربالگری و بخشی به محدودیت امکانات بازمی‌گردد. این عنصر اول است و کار در ارتباط با تیم‌های نوپاست. حدود ۱۴ سال است که از فعالیت مرکز رشد می‌گذرد و تقریباً سالانه ۱۵۰درخواست برای آن ثبت می‌شود. تعداد شرکت‌هایی که در طول یک سال پذیرش می‌شوند، بین ۱۵ تا ۲۰ شرکت هستند. این محدودیت هم بدلیل محدودیت فیزیکی ماست. تعداد کل شرکت‌های پذیرفته شده در مرکز رشد ۲۸۵ مورد است. درارتباط با فاز پسارشد هم ما ۲۵ شرکت را پذیرش کرده‌ایم که به آنها سرویس ارائه می‌دهیم. »
نیم‌نگاهی به آینده
دهبیدی‌پور به آینده پارک علم و فناوری و تبدیل آن به یک قطب در منطقه امیدوار است و می‌گوید: « من دو جریان را خیلی پررنگ می‌بینم. یک روند فرآیند پرشتاب شکل‌گیری استارتاپ‌های جدید توسط دانشجویان، فارغ‌التحصیلان و استادان است. این فرهنگ به وجود آمده و فضایی وجود دارد که باعث شده افراد، این روند را بعنوان یکی از راه‌های مناسب ارزش‌آفرینی انتخاب کنند. تعداد درخواست‌های ثبت شده در مرکز رشد و شتابدهنده، نشانگر این موضوع است و برای ما قابل لمس است. این جریان زایندگی از دل دانشگاه شروع شده و بیرون می‌آید و اغلب علاقه دارند که دفاتر کاری آنها نزدیک به دانشگاه باشد. جریان دیگر نیز حضور سرمایه‌گذاران مانند شتابدهنده‌های خصوصی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر و بانک‌هاست که صاحب سرمایه و علاقمند به سرمایه‌گذاری در این حوزه به منظور ارزش‌آفرینی بیشتر هستند. این موضوع هم درحال تبدیل شدن به یک روند رو به رشد است که وقتی این دو را باهم درنظر می‌گیریم، به این نتیجه می‌رسیم که این فضا در آینده برای شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها بسیار مناسب است. درباره اینکه در منطقه چه چشم‌اندازی می‌توان داشت، باید بگویم به نظر من و متناسب با شواهدی که اکنون پیش روی ماست، اینجا یک نقطه خیلی خوب در تهران خواهد بود؛ جایی که محل استقرار شرکت های دانش بنیان است که هدف آنها ارزش آفرینی است و می خواهند از طریق شبکه سازی خود را توسعه دهند. من به این ناحیه امیدوار هستم و چشم انداز آن را هم مثبت می بینم.» دهبیدی پور به معافیت ها و تسهیلات در نظر گرفته شده برای کسب و کارهای حاضر در پارک علم و فناوری شریف اشاره کرد و گفت: «پارکهای علم و فناوری طبق قانون می‌توانند خدمات مؤثری را به مخاطبان خود ارائه دهند. خدمات تسهیل‌گری پارک‌ها متنوع است و طیف وسیعی از خدمات تجاری‌سازی تا مثلاً معافیت مالیاتی را در بر می‌گیرد، اما ما فعلاً این معافیت مالیاتی را فعال نکرده ایم؛ چراکه خودمان باید به یک بلوغی برسیم بعد آن را اجرایی کنیم. این کار، روال‌هایی دارد که باید آن را تنظیم کنیم. بخش دیگر را می‌توان در قالب مرکز رشد در نظر گرفت. شرکت‌های نوپا اجاره یک سوم یا یک چهارم منطقه را برای دفاتر خود پرداخت می‌کنند. علاوه بر این خدمات مرتبط آموزشی، مشاوره، بازاریابی، منتورینگ و غیره را دریافت می‌کنند. در فاز شتابدهی فضای رایگان اشتراکی در اختیار کسب و کارها قرار می گیرد، همین‌طور سرمایه اولیه به آنها تعلق می گیرد. منتورینگ، شبکه‌سازی و بحث بازاریابی نیز در اختیار آنها قرار داده می‌شود.»
نحوه ورود به پارک دانشگاه شریف چگونه است؟
او در مورد سازوکار ورود به پارک علم و فناوری شریف گفت: «افراد متناسب با درخواستی که دارند در سایت‌های ما می‌روند و ثبت‌نام می‌کنند. برای شتابدهنده به سایت setak.sharif.ir، برای مرکز رشد به سایت sati.ir و برای پسارشد هم به سایت techpark.sharif.ir مراجعه می‌کنند. در این سامانه امکان ثبت نام برای افراد فراهم می شود. پس از آن نیز مراحل مصاحبه، ارزیابی و در نهایت پذیرش انجام می شود.» به گفته رئیس پارک علم و فناوری شریف مدت زمان ثبت نام تا پذیرش در پارک شریف بستگی به دوره دارد. این دوره ها سه نوع هستند؛ دوره اول که متعلق به تیم‌های شتابدهی است دو تا سه هفته به طول می‌انجامد. در مرکز رشد به دلیل محدودیت فضا ممکن است حتی به دو یا سه ماه هم برسد. در واقع ارزیابی انجام می‌شود، اما فضایی نیست که در اختیار شرکت‌ها قرار گیرد. مدت زمان پذیرش برای شرکت‌ها هم یک دوره دوماهه است. دهبیدی پور با بیان اینکه میزان پذیرا بودن پارک علم و فناوری شریف از استارتاپ‌ها و شرکت‌ها بستگی به فضایی دارد که در اختیار ماست، گفت: « ما کل فضایی که در مرکز رشد داریم تقریباً سه هزار متر مربع است و حداقل دو یا سه برابر این میزان را می‌توانیم پوشش دهیم. در شتاب دهنده کل فضایی که در اختیار داریم ۶۰۰ مترمربع است که حداقل می تواند چهار یا پنج برابر گسترش پیدا کند. در فضای پسارشد هم این اعداد می تواند خیلی بالاتر باشد.» او در پایان در پاسخ به این سوال که میزان موفقیت پارک علم و فناوری پردیس را چگونه ارزیابی می‌کند، گفت: «پارک فناوری پردیس یکی از موفق‌ترین پارکهای کشور است؛ از لحاظ تیم مدیریتی، چشم‌انداز، برنامه‌ها، تعداد، نوع و جنس شرکت‌ها، پارک بالغ و حرفه‌ای است و درس‌آموز برای کشور. من یکی از بهترین تجربیات کشور را شکل‌گیری پارک علم و فناوری پردیس می‌دانم. البته شاید آن اوایل مسئله دوری از تهران مطرح می‌شد، اما در حال حاضر آمارها نشان می‌دهد که شرکت‌های مطرح به این پارک رفته‌اند. شاید مسافت در شرکت‌های کوچک اثرگذار باشد، اما الآن که شرکت‌های توانمند به این پارک رفته‌اند و پردیس به بلوغ رسیده، اعتقادی ندارم که این بعد مسافت مانع از توسعه می‌شود. ضمن آنکه پارک برای خدمات‌دهی به شرکت‌های کوچک در داخل شهر هم برنامه‌های خوبی دارد. اتفاقاً باید به یک جنبه دیگر از الگوی موفقیت هم نگاه کرد، آن هم این است که خیلی از افراد شاغل در شرکت‌های حاضر در پارک علم و فناوری پردیس، محل زندگی و اسکان خود را شهر پردیس قرار داده‌اند و این تمرکززدایی یک اتفاق مثبت است. اینکه فرد از شهری مانند تهران خارج شود و در شهر پردیس که یکی از شهرهای بسیار خوب است، زندگی کند، به نظرم اتفاق مثبتی است. به طور کلی به اعتقاد من پردیس یک الگوی خیلی خوب و افتخاری برای جامعه فناوری کشور است.»
منبع: ماهنامه اختصاصی فین تک ایران – عصر تراکنش ، شماره ۱۶ ، آبان ۱۳۹۷
لینک سایت
دریافت ماهنامه
